Οι προκαθήμενοι της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.  Από τον άγιο Σάββα Νεμάνια (1219) έως σήμερα, Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 150. (ISBN: 9789604670598)

 

Η ενασχόληση με την ιστορία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είχε ως αποτέλεσμα τη συγγραφή του παρόντος βιβλίου, πού στόχο έχει όσοι ασχολούνται ή θα ασχοληθούν μελλοντικά με αυτήν να μπορούν να βρίσκουν άμεσα, από της ιδρύσεώς της (1219) έως σήμερα, τούς προκαθημένους της, καλύπτοντας συνάμα και το κενό της ελλείψεως ενός τέτοιου βιβλίου από την ελληνική βιβλιογραφία.     

            Στη συγγραφή της παρούσης μονογραφίας γίνεται μία σύντομη αναφορά σε όλους όσους ανήλθαν στο θρόνο του αγίου Σάββα, σε σύνολο πενήντα πέντε (55) αρχιερέων. Ο τρόπος συγγραφής στηρίζεται στην αυστηρή χρονολογική σειρά και στην παράθεση των σημαντικότερων ιστορικών γεγονότων της πατριαρχίας τους. Έτσι, μέσα από το βίο και τη δράση τούς γνωρίζουμε, εν μέρει, και τη ζωή της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία θα μπορούσε να χωριστεί στις ακόλουθες περιόδους για την καλύτερη κατανόησή της:

α) Από τον ιδρυτή αυτής άγιο Σάββα, το έτος 1219, έως και τον άγιο Ιωαννίκιο (1338-1354), ο οποίος, το 1346, ανακηρύχθηκε πρώτος πατριάρχης της Σερβικής Εκκλησίας. Στο διάστημα αυτό (1219-1346) καταγράφονται δώδεκα (12) αρχιεπίσκοποι. Η Σερβική Εκκλησία οργανώνεται, ισχυροποιείται, συμπορεύεται με το Κράτος και ζει στιγμές μεγάλης δόξας, αίγλης και σταθερότητας.

β) Από την ανύψωση της αρχιεπισκοπής Σερβίας σε πατριαρχείο, το 1346, έως τον πατριάρχη Αρσένιο Β΄ (1457-1463) και την πτώση του σερβικού κράτους στους Οθωμανούς, το 1459. Την περίοδο αυτή φθάνουν στο απόγειο της ακμής τους τόσο το Σερβικό Κράτος, με τον Στέφανο Ντούσαν, όσο και η Εκκλησία. Τα έτη αυτά (1346-1459) πατριάρχευσαν εννέα (9) αρχιερείς.

γ) Από την πτώση της Σερβίας, το 1459, στους Οθωμανούς και τη διακοπή της λειτουργίας του Πατριαρχείου Πεκίου, έως τον πατριάρχη Μακάριο Σοκόλοβιτς (1557-1571) και την ανασύσταση, το έτος 1557, του Πατριαρχείου Πεκίου. Αυτή είναι η πιο σκοτεινή περίοδος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κατά την οποία (1459-1557) γίνεται αναφορά για τρείς (3) αρχιερείς.

δ) Από τον Μακάριο Σοκόλοβιτς και την ανασύσταση του Πατριαρχείου Πεκίου, το έτος 1557, έως τον πατριάρχη Αρσένιο Τσαρνόγιεβιτς (1674-1690 - +1706) και τη μεγάλη μετοίκηση των Σέρβων στην Αυστροουγγαρία, το 1690. Την περίοδο αυτή ακολουθείται η πολιτική των συμβιβασμών με τις Οθωμανικές αρχές με αποτέλεσμα μία ριζική αναδιοργάνωση και μεταρρύθμιση της Εκκλησίας της Σερβίας. Ο προκαθήμενος του Πατριαρχείου Πεκίου ήταν όχι μόνο ανώτατος εκκλησιαστικός άρχων αλλά και πολιτικός ηγέτης του λαού του. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο (1557-1690) πατριάρχευσαν έντεκα (11) αρχιερείς.

ε) Η περίοδος μετά τον πατριάρχη Αρσένιο Τσαρνόγιεβιτς (1690) έως την οριστική διακοπή του Πατριαρχείου Πεκίου, το 1766, επί πατριαρχίας Καλλινίκου Β΄ (1765-1766). Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται από την πολιτική της συγκρούσεως με τούς Οθωμανούς, την αστάθεια και την εναλλαγή στον πατριαρχικό θρόνο του Πεκίου ελλήνων και σέρβων αρχιερέων. Το διάστημα αυτό (1690-1766) στο θρόνο του Πεκίου ανέβηκαν ανήλθαν δεκατέσσερις (14) αρχιερείς.

στ) Από τη διακοπή του Πατριαρχείου Πεκίου, το 1766, έως την ανασύσταση αυτού, το 1920. Περίοδο κατά την οποία οι επαρχίες του Πεκίου ήταν στην κανονική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

ζ) Η τελευταία περίοδος είναι από την ανασύσταση του Πατριαρχείου Πεκίου, το έτος 1920, μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστικό της νεότερης αυτή περιόδου είναι αρχικά η προσπάθεια οργανώσεως της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και στη συνέχεια, μετά το 1945, τα προβλήματα και οι διώξεις που αντιμετώπισε από την άνοδο του κομμουνισμού στην εξουσία. Η Εκκλησία όμως επιβίωσε ακόμα και διωκόμενη και επέστρεψε δυναμικά επηρεάζοντας το πολιτικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι της σημερινής Σερβίας και από κοινού πλέον σε αρμονική συνεργασία με την Πολιτεία προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα πού δημιούργησε η αθεΐα. Την περίοδο αυτή (1920-2008) πατριάρχευσαν έξι (6) αρχιερείς. Από το 2010 στον θρόνο της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας βρίσκεται ο Πατριάρχης Ειρηναίος (Γκαβρίλοβιτς)

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι όλοι οι προκαθήμενοι της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αγωνίσθηκαν, στο μέτρο του δυνατού, για το ποίμνιο, την Εκκλησία και τη διαφύλαξη της πίστεως. Ο σερβικός λαός, χάρη στην Εκκλησία του, κατάφερε ανά τούς αιώνες να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα και τη θρησκευτική του αυτοσυνειδησία. Η δε Ορθοδοξία απέδειξε ότι είναι η καρδιά, η εγγυήτρια της ψυχικής συνοχής και της ιστορικής συνέχειας του σερβικού λαού.