Το Κονκορδάτο μεταξύ του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας και του Βατικανού (1935-1937). Η θέση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλινίκη 2008, σελ. 304. (ISBN: 9789604670345)

 

Από την ίδρυση του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων (1918) βασικό πρόβλημα ήταν η διευθέτηση των σχέσεων με τις θρησκευτικές κοινότητες και ιδιαίτερα με τη ρωμαιοκαθολική, η οποία ήταν αρκετά ισχυρή. Βάσει των πηγών και όλης της σχετικής βιβλιογραφίας στην εργασία διερευνάται η προσπάθεια της Κυβερνήσεως του Βασιλείου για τη σύναψη Κονκορδάτου με το Βατικανό, το έτος 1935, ώστε να λυθεί το ζήτημα της θέσεως της ρωμαιοκαθολικής κοινότητας στη χώρα. Όμως, όπως αποδεικνύεται στην πορεία, επρόκειτο για ένα κακό Κονκορδάτο το οποίο ήταν προς όφελος του Βατικανού και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και εις βάρος της τότε Γιουγκοσλαβίας και της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

            Η εργασία διαρθρώνεται σε τρία μέρη: Στο πρώτο γίνεται μία γενική αναφορά στο Κονκορδάτο του 1914, το οποίο υπεγράφη μεταξύ του Πριγκιπάτου της Σερβίας και του Βατικανού, στην προσπάθεια συνάψεως ενός νέου Κονκορδάτου και στο ζήτημα της θέσεως των θρησκευτικών κοινοτήτων στο νεοϊδρυθέν Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων (1918). Το δεύτερο μέρος ασχολείται με την καθ’ εαυτήν σύναψη του Κονκορδάτου μεταξύ του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας και του Βατικανού, τον Ιούνιο του 1935, και την μεγάλη αντίδραση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία θεωρούσε ότι το κείμενο του συγκεκριμένου Κονκορδάτου προσέβαλε την αρχή της ισοτιμίας των θρησκευτικών κοινοτήτων. Στη συνέχεια γίνεται λόγος για την μυστηριώδη ασθένεια και το θάνατο του Πατριάρχη Βαρνάβα, για τις εξελίξεις μετά την ψήφιση του κειμένου στο Κοινοβούλιο και για τα δημοσιεύματα του διεθνούς αλλά και τοπικού  Τύπου. Στο κεφάλαιο αυτό και επί τη βάσει των επισήμων εγγράφων πού διαθέτουμε διαπιστώνουμε την προσπάθεια της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για την εξεύρεση λύσεως χωρίς όμως ανταπόκριση από την πλευρά της Πολιτείας.  Στο τρίτο μέρος αναλύονται οι “Παρατηρήσεις και οι Ενστάσεις” της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και οι απαντήσεις της Πολιτείας. Εδώ γίνεται και μία συγκριτική αναφορά μεταξύ των δύο Κονκορδάτων, του προσχεδίου του 1925 και του υπογραφέντος του 1935, όπου διαπιστώνουμε σημαντικές διαφοροποιήσεις στη θέση και στάση του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας πού μας κάνει να θεωρούμε ότι επρόκειτο για μία γενική υποχώρηση της Βασιλικής Κυβερνήσεως σε όλα τα θέματα.   

            Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι το Κονκορδάτο που υπεγράφη μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Κυβερνήσεως της Γιουγκοσλαβίας, τον Ιούλιο του 1935, προσέβαλε την αρχή της ισοτιμίας των θρησκευτικών κοινοτήτων και την ισότητα των πολιτών. Όμως μετά τις οξύτατες λογομαχίες των βουλευτών, τις μαζικές διαδηλώσεις στη Σερβία, τις σφοδρές συμπλοκές των πιστών με την αστυνομία, την ακλόνητη στάση των Αρχιερέων της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και τον μυστηριώδη θάνατο του Πατριάρχη Βαρνάβα, η Κυβέρνηση του Βασιλείου αναγκάστηκε να θέσει εκτός ισχύος το κείμενο του Κονκορδάτου. Έτσι, παρότι ψηφίστηκε στο Κοινοβούλιο, την 23η Ιουλίου 1937, εντούτοις δεν επικυρώθηκε ποτέ στη Γερουσία. Οι αρνητικές επιπτώσεις της κρίσεως του Κονκορδάτου είχαν δυσμενείς εξελίξεις στις σχέσεις μεταξύ του Βατικανού και της Γιουγκοσλαβίας, ώστε ακόμα και πολύ αργότερα να είναι έκδηλη η δυσπιστία και η καχυποψία και από τις δυο πλευρές.   

            Τέλος στο παράρτημα δημοσιεύεται πλούσιο αρχειακό υλικό, ανέκδοτα επίσημα έγγραφα καθώς επίσης και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.